İstanbul Kadın Sağlığı ve Tüp Bebek Merkezi Kadın Doğum Uzmanı – Op. Dr. Ozan Özolcay

Tüp bebek tedavisine hastaların bakışı nasıl?
Hastalar bir kere çok endişeli ve kaygılı olarak geliyorlar; çünkü birçok kişi aslında tüp bebek tedavisinin ne olduğunu bilmiyor. “Yumurtalar ya da spermler karışabiliyor mu, başkasının ki kullanılabilir mi” kafalarında bu tarz birçok soru olabiliyor. Bu aslında bilmemekten kaynaklanan bir endişeyi ortaya çıkartıyor. Günümüzde elektronik şahitlik denen çok ileri gelişmiş tekniklerde olduğu için yumurtaların ya da spermlerin karışabilmesi neredeyse imkânsız denilebilir. Elektronik şahitlik özel bir çiple hem hastanın hem de yumurtalarının ya da spermlerinin bir şekilde işaretlenmesidir. Ve bu tamamen o kişiye özel olur. Dolayısıyla da her aşamada hastadan onay ile ilerlenir. Aksi takdirde herhangi bir şekilde başka bir işlem yapılamıyor.

KADIN DA ERKEK DE İNCELENİYOR

Bir çift geldiğinde incelemeye kimden başlıyorsunuz? Kadından mı erkekten mi? Neler yapıyorsunuz o aşamada?
Öncelikle çiftlerin zaman kaybetmeden ne zaman doktora başvuracağını bilmesi gerekir. Kadın yaşı 41 ise ve üç ile altı ayın sonunda normal yolla çocuk sahibi olmamışsa hemen doktora başvurması gerekir. Kadın yaşı 30 ise bir yıla kadar ertelemek gerekir. Bir yıl zaten spermin ve yumurtanın vücut içinde bir şekilde birleşip bir araya gelmesi için beklemesi gereken ideal süredir. Bu sürenin sonunda çocuk sahibi olunamamışsa bir doktora başvurulmalıdır. Gebeliği engelleyen problemler kadınla da erkekle de ilgili olabilir. Bazen sadece kadınlarda problem görebiliyoruz bazen sadece erkeklerde görebiliyoruz. Bazen her ikisinde de bir problem olabiliyor.

Erkeklere başta sperm sayımı yapılıyor. Spermlerin sayısına, hareketliliğine, şekline bakılıyor. Kadına yapılacak olan işlemler biraz daha karmaşık biraz daha uzundur. Mutlaka ultrasonografi ile muayenesini yapılır. Ultrasonografi muayenesinde rahminde ya da yumurtalıklarında gebe kalmasını engelleyebilecek bir durum var mı incelenir. Kimi zaman kadının yaşı çok genç olsa da çocukken geçirilmiş birtakım hastalıklar, kanser sebebiyle alınan radyoterapi ya da kemoterapi yumurtalıklarda ciddi hasarlar yaratabiliyor. Tüplerinin durumu da değerlendiriliyor. Çünkü tüpler aslında bir ucu rahime bir ucu yumurtalığa açılan yaklaşık sekiz, on santimlik boru şeklinde organlardır. Normal bir muayene ile tüplerin açık ya da kapalı olduğunu anlama şansımız yoktur. Tüpler için özel bir film istenir. Çünkü sonuçta tüpler kapalıysa kişi düzenli adet olsa, rahminde hiçbir problem olmasa ya da eşinin sperm parametreleri de normal olsa bile çocuk sahibi olamayabilir. Bu muayenelerin hepsi eğer normal çıkarsa ve yaşınız gençse o zaman belki bir süre daha bekleme önerebiliyoruz.

TÜP BEBEK TEDAVİSİNE HAZIRLIK SÜRECİ

Tüp bebek tedavisine hazırlık sürecinde neler öneriyorsunuz?
En başta sigara kullanmalarını istemiyoruz. Sigara bu süreçte başarı şansımızı engelleyebilir. Kişide gizli şeker hastalığı var mı, bunun için bir tarama testi yapılır. Tiroit bezinde bir problem var mı, D vitamini eksikliği var mı bakılır. Çünkü bunların her biri gebelik esnasında da bir problem yaratabilir. Bu süreçte temel amaç sadece hastayı gebe bırakmak değildir. Mümkünse bu gebeliğin sağlıklı bir şekilde gitmesini sağlamaya çalışmaktır.

TÜP BEBEK TEDAVİSİNİN AŞAMALARI

Tüp bebek tedavisi başladığında kadınları nasıl bir süreç bekler? Bunun aşamaları nelerdir?
Toplam tedavi aslında 20 gün civarında sürer. Hasta mümkünse âdet kanamasıyla birlikte tedaviye alınır, ortalama üç ila dört günde bir ultrasonografi muayenesi yapılır. Bu esnada yumurtaları büyütebilmek için hastaya birtakım iğeler öneriyoruz. İğnelerin nasıl yapılacağını anlatılır ve öğretilir. Yumurtaların istediğimiz çapa ulaşması için biraz zaman gerekiyor. Artık yumurtalar hazır olduğunda bir iğne aracılığı ile çatlatıp arkasından bunları toplayıp daha sonrada laboratuvardaki birtakım aşamalardan geçtikten sonrada nakletme aşamasına geçiliyor.

Her vakada her hastada mutlaka yumurtaların ilaçla uyarılması gerekiyor mu? 
Kesinlikle her hastanın aslında tedavisi standart değil. Her hastanın tedavisi kendisine özeldir. Çünkü çok yumurtası olan hastayla az yumurtası olan hastanın süreci aynı olmaz. Bazı hastalarda hastaya bazen hiç iğne vermiyoruz. Sadece basit birtakım tabletlerle yumurtasını büyütüp, istediğimiz aşamaya getirip, hasta dostu tedavi dediğimiz çok az miktarda hormon vererek hastanın yumurtalarının büyümesini sağlıyoruz. Hastaya yumurtalarının olumsuz etkilenmeyeceği bir şekilde verilir.

YUMURTA TOPLAMA İŞLEMİ

Zor bir işlem mi yumurtalar nasıl toplanıyor?
Adetin ikinci ya da üçüncü gününde tedaviye başlıyoruz. İğneler her gün yapılır. İğneler, göbeğin dört santim sağından ya da solundan insülin iğnesi gibi çok minik incecik iğneyle yapılıyor. On günün sonunda yumurtalar istediğimiz çapa geldiğinde yumurtalar toplanıyor. Hasta bir gece önceden aç kalıyor, ertesi gün küçük bir anestezi ile hiçbir ağrı ya da acı olmadan toplama işlemi yapılıyor. Ultrasonografi eşliğinde yumurtalıkların içerisine giriyoruz ve yumurtaları tek tek topluyoruz. Toplanan yumurtalar laboratuvarda inceleniyor. Çünkü bir kadından aldığınız her yumurta maalesef sağlıklı çıkmayabiliyor. Sadece sağlıklı yumurtalara işlem yapılabiliyor. Çünkü diğer yumurtalardan bebek elde etme şansı olmaz. Hasta genellikle işlemden sonrası bir-iki saat klinikte dinlenir ve taburcu edilir. İki üç saat sonra bu toplanmış olan yumurtaların dış kısmında var olan kabuk soyuluyor. Çünkü yumurtanın sağlıklı olup olmadığı ancak bundan sonra anlaşılabiliyor. Daha sonra da eşinin verdiği spermdeki örneklerden baş yapısı ve kuyruk yapısı en düzgün olanlar seçiliyor ve yumurtayla sperm birleştiriliyor. Bu süreçte işlemleri embriyologlar yürütüyorlar. Sürecin en önemli kısımlarından birini embriyologlar yapıyor. Tüp bebek tedavisinde ekip çalışması oldukça önemlidir.

BEŞİNCİ GÜN EMBRİYO TRANSFERİ

Embriyoların sağlıklılarını seçiyorsunuz ve beşinci günde mümkünse transfer ediliyor. Mümkün olmadığı durumda ne oluyor?
Yarısı anneden yarsı babadan alınan hücreleri birleştirdikten sonra hepsi ertesi gün canlanmayabiliyor. Canlanmamış olanlara maalesef yapabilecek hiçbir şey yok onları eliyoruz. Daha sonra diğerleri arasından da çok acele edip seçim yapmıyoruz. Çünkü diyelim ki elimizde yedi tane döllenmiş embriyo var. Biz bu embriyolardan çok acele edip hemen bir tanesini ya da iki tanesini seçip annenin rahmine koyarsak belki bir gün sonra o embriyoların bir gün sonrayı görme olasılığı olmayacak. Bunun için çok acele etmememiz gerekiyor. Elimizdeki embriyo sayısı fazlaysa mümkünse bunları beşinci güne kadar götürmeyi tercih ediyoruz. Bugüne kadar gelenler en kaliteli olanlar yani tutunma şansı en yüksek olanlardır.

Ama bazen hastaların embriyo sayısı çok az olabiliyor. Diyelim ki hastadan bir yılda iki yumurta toplanmışsa, bu embriyoları çok fazla dışarıdaki ortamda mikroskop altında gözlemlemek ve tekrar inkübatöre koymaktansa, üçüncü güne kadar bunları takip edip gelişimleri sağlıklıysa rahim içerisine verilmesi tercih edilir. Yumurta sayısı çok olanlarda dört ya da beşinci gün; az olanlarda ise hastaya durum izah edilip bazen üçüncü günde transfer etme tercih edilebilir.

NASIL TRANSFER EDİLİYOR?

Embriyolar nasıl transfer ediliyor? Transfer edildikten sonra mutlaka gebelik oluşuyor mu? 
Çok ince bir kateter dediğimiz bir aletle rahim içerisinde ultrasonografi eşliğinde görerek embriyoyu yerleştiriliyor. Basit bir işlem olduğu için anestezi gerekmiyor. Açıkçası hastanın o anıda hissetmesini istiyoruz. Çünkü aslında resmi olarak hastanın rahminin içerisine bir bebek bırakıyorsunuz. Anne adayı oluyor aslında o anda.

Yasaya göre kaç tane bırakabiliyorsunuz? Biraz kadının yaşına göre de değişiyor değil mi?
Kişi 35 yaşın altındaysa ilk iki denemede sadece bir tane embriyo transferine izin veriliyor. İki olumsuz denemesi olan hastalarda ve 35 yaş sonrası her deneme başına iki embriyo transferine izin veriliyor.

Gebeliğin oluşup oluşmadığı embriyo transferinden sonra ne zaman belli oluyor?
Embriyo rahme yerleştirildikten sonra tutunabilmesi için bazı ilaçlar kullanılıyor. Transferden sora 12 gün kadar beklenir. Bu süreç sonrasında kandan yapılan bir gebelik testiyle sonuç belli olur.